Stanowiska pracy
BEZPIECZEŃSTWO NA DRODZE A BHP KIEROWCY ZAWODOWEGO

 

Czy wszyscy jesteśmy współodpowiedzialni za wypadki drogowe?

 

Autor: Andrzej Najmiec, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Bezpieczeństwo Pracy – Nauka i Praktyka, 3/2014, s. 7

 

W firmach z sektora transportu drogowego odpowiedzialnością za spowodowanie wypadku obarcza się często w pierwszej kolejności kierowcę lub bezpośredniego uczestnika zdarzenia, jeśli wypadek miał miejsce na stanowiskach technicznych. Zapomina się jednak o współodpowiedzialności za sytuacje niebezpieczne wynikające ze złej organizacji pracy, zaniedbań technicznych, konfliktów międzyludzkich, które angażują emocje, a tym samym zmniejszają sprawność pracowników.

 

Aby przeanalizować kulturę bezpieczeństwa firmy, trzeba zbadać atmosferę panującą w całym zakładzie, a nie tylko w miejscach najbardziej narażonych na ryzyko wypadku. Daje to możliwość zidentyfikowania ob­szarów problemowych i zaplanowania odpowiedniej interwencji, a zarazem sprzyja zwiększeniu motywacji i poprawie komunikacji między wszystkimi pracownikami. Dzięki temu kształtują się postawy solidarności i integracji ze wszystkimi pracownikami, a nie tylko z grupą kolegów i najbliższych współpracowników. Decydujące znaczenie w oddziaływaniu na psychospo­łeczne warunki pracy ma wsparcie społeczne w radzeniu sobie ze stresem oraz w profilaktyce wypadkowej. Uświadamianie znaczenia tego wsparcia to kluczowe zadanie wszystkich podmiotów zaangażowanych w kształto­wanie przyjaznego środowiska pracy.

Wyniki badań prowadzonych w ramach programu wieloletniego1 poka­zały wiele zależności pomiędzy kontrolowanymi zmiennymi, które wskazują, że korelaty wypadkowości odnoszą się do społecznych aspektów pracy2.

 

Jak wynika z tabeli, wskaźnik wypadkowości jest skorelowany dodat­nio z konfliktowością roli, czyli koniecznością pracy w sytuacji sprzecznie precyzowanych poleceń i norm (np. jedź szybko i bezpiecznie) oraz z od­czuwanym przeciążeniem. Im więcej tego typu trudności w pracy, tym więcej wypadków doświadczają pracownicy. Występowanie doświadczeń wypadkowych jest ujemnie skorelowane z tzw. kontrolą poznawczą, czyli jasnością celów, zakresu obowiązków, kryteriów oceny, metod wykony­wania, przepisów oraz pewnością pracy. Liczba wypadków jest również ujemnie skorelowana z poczuciem otrzymywanego wsparcia społecznego ze strony przełożonych. Im mniej spostrzeganego wsparcia od przełożonych, tym więcej występuje zdarzeń wypadkowych. Konsekwencją doświadczeń wypadkowych i gorszych relacji społecznych jest obniżenie samopoczucia psychicznego i fizycznego pracowników, co potwierdzają ujemne korelacje istotne statystycznie.

We wspomnianych badaniach miernikiem indywidualnej kultury bezpie­czeństwa pracowników były wskaźniki postaw agresywnych i aspołecznych oraz postaw prospołecznych i empatycznych na drodze. Ujawniły się na­stępujące zależności: im mniej wsparcia społecznego odczuwali, tym więcej przejawiali agresji na drodze, a im więcej agresji przejawiali, tym gorsze mieli samopoczucie fizyczne i psychiczne. Odwrotną zależność (dodatnią) stwier­dzono pomiędzy postawami prospołecznymi i empatycznymi na drodze a odczuwanym wsparciem społecznym i dobrostanem.

 

W transporcie drogowym główne działania na rzecz bezpieczeństwa ukierunkowane są na zwiększanie sprawności pracowników zatrudnio­nych na stanowisku kierowcy. Równie ważne jest, aby działania obejmo­wały pracowników zatrudnionych na wszystkich stanowiskach w firmie transportowej - administracyjnych, kierowniczych, obsługi technicznej. Współodpowiedzialność za bezpieczeństwo swoje i innych, wzajemne wspieranie się w sytuacjach trudnych, odpowiednie działania szkoleniowe zwiększające umiejętności pracowników i integrujące zarazem wpływają na kształtowanie postaw i wartości, które są składową kultury bezpieczeń­stwa przedsiębiorstwa.

 

Tabela. Wyniki korelacji istotnych statystycznie pomiędzy wskaźnikami psychospołecznych warunków pracy i wskaźnikiem nasilenia wypadkowości w grupie pracowników przed­siębiorstw przewozu pasażerskiego

 

 

Wymagania wynikające z konfliktowości roli i przecią­żenia

Kontrola poznawcza

Wsparcie od przeło­żonych

Samo­poczucie fizyczne

Samo­poczucie psychiczne

WYPADKOWOŚĆ

Korelacja Pearsona

,25(**)

-,19(**)

-,13(**)

-,12(**)

-,19(**)

Istotność (dwustr.)

,000

,000

,003

,006

,000

N

530

531

528

527

528

* Korelacja jest istotna na poziomie 0.05 (dwustronnie)

** Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie)

 

Analizy korelacyjne pomiędzy nasileniem doświadczeń wypadkowych a wskaźnikami kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie w grupie pra­cowników przedsiębiorstw przewozu pasażerskiego są jednoznaczne: im niżej pracownicy je oceniali, tym więcej doświadczali zdarzeń wypadkowych. Zaangażowanie kierownictwa i partycypacja pracowników, ocena szkoleń bhp i jakość analizy wypadków, wartości w zakresie bezpieczeństwa istnie­jące w firmie, stosunki między pracownikami oraz wskaźniki bezpiecznych zachowań były związane z poziomem występowania wypadków.

 

Analizując przytoczone wyniki, każdy z nas może już odpowiedzieć twierdząco na pytanie postawione w tytule: „ja, kierownik; ja, specjalista ds. szkoleń; ja, pracownik techniczny; ja, kierowca jestem współodpowiedzialny za wypadki drogowe w mojej firmie, jeśli zapominam o zasadzie, że wysoka kultura bezpieczeństwa jest związana z poczuciem osobistej odpowie­dzialności każdego pracownika za sprawy bezpieczeństwa, przejawiającej się w codziennej pracy". (Geller, 1996 Psychology of Safety. Chilton Book Company, Radnor, PA.). Pamiętajmy o tym na drodze, na sali szkoleniowej i w gabinetach kierowników i dyrektorów.

 

 

____________________

1 Program wieloletni pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, zadanie IV.B.05 „Ocena związku psychospołecznych warunków pracy i cech osobowościowych pracowników z organizacyjna i indywidualną kulturą bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach transportu drogowego”.
2 Najmiec A., £uczak A. i in. Ocena związku psychospo³ecznych warunków pracy i cech osobowościowych pracowników z organizacyjną i indywidualną kulturą bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach transportu drogowego. Niepublikowany raport z zadania IV.B.05 realizowanego w ramach II etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, CIOP-PIB, Warszawa 2013.