Hierarchia środków zarządzania ryzykiem zawodowym - nowe podejście

Elementem zarządzania bhp są działania, które powinny przebiegać zgodnie z hierarchią środków kontroli podejmowanych w celu zmniejszenia poziomu ryzyka. Pierwszy rodzaj tych działań to czynności, których efektem ma być uniknięcie lub wyeliminowane zagrożeń. Kolejny to zminimalizowanie zagrożeń dzięki zastosowaniu środków technicznych, następnie środków organizacyjnych i, ostatecznie, środków ochrony indywidualnej. Istotne są również działania zmierzające do poprawy zachowań pracowników (kultura pracy, wzajemna obserwacja itp.), a także dobre praktyki, wsparcie kadry kierowniczej i zaangażowanie pracowników do partycypacji w przeprowadzaniu analizy ryzyka w odniesieniu do swoich stanowisk pracy. Na wszystkich poziomach hierarchii konieczne jest również prowadzenie szkoleń [4,5].

W zakresie technicznych aspektów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy większość prac koncentruje się na poprawie bezpieczeństwa maszyn i wprowadzeniu bezpieczniejszych niż dotąd procesów wytwarzania, przetwórstwa, a także na udoskonalaniu konstrukcji stosowanych środków ochrony indywidualnej. Producenci maszyn, w celu wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka sięgają zarówno po zabezpieczenia pasywne, jak i aktywne. Znane są również inne tzw. aktywne środki techniczne służące do minimalizacji lub eliminacji czynników zagrożenia. Prawidłowe działanie tych urządzeń wymaga ich prawidłowego rozmieszczenia, tak aby uniemożliwić kontakt pracownika z czynnikiem zagrożenia.

Jednak analiza danych statystycznych dotyczących wypadków związanych z użytkowaniem i obsługą maszyn wskazuje, że naj-więcej wypadków powodują sami operatorzy (pracownicy), na skutek popełnianych błędów, wynikających z ich niedoskonałości psychofizjologicznej, braku umiejętności, nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa itp. Środki organizacyjne mogą być ignorowane przez pracownika, mogą też być dla niego nieczytelne lub niezrozumiałe. Konieczne jest ich prawidłowe rozmieszczenie, tak, aby były widoczne/słyszalne w miejscu pracy.

Ostatnią grupą w hierarchii środków prewencji są środki ochrony indywidualnej. Ten środek ostateczny może być błędnie dobrany, źle stosowany i niewłaściwie poddawany procesom konserwacji. Istotny jest również komfort użytkowania - jego brak może do-prowadzić do niestosowania przez pracownika środków ochrony indywidualnej. Występuje poza tym duże prawdopodobieństwo stosowania ochrony, która utraciła parametry ochronne (na skutek braku monitorowania w czasie rzeczywistym parametrów ochronnych). Również niezrozumiałe dla pracowników szkolenia mogą prowadzić do błędnych decyzji co do stosowania środków ochrony indywidualnej [4,5].

Aktywne środki techniczne funkcjonują automatycznie tak, aby odseparować człowieka od czynników zagrożeń; co więcej, działają zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej. On sam jest natomiast elementem pasywnym takiego systemu zarządzania ryzykiem.

Monitorowanie aktywności pracowników przez wykrywanie ich obecności w strefach niebezpiecznych jest pierwszym krokiem do wprowadzenia ich jako elementu aktywnego w systemie zarządzania ryzykiem. Kolejny krok to spersonalizowane, dynamiczne zarządzanie ryzykiem, wspierane przez zaawansowane technologie i rozwiązania. W tabeli 2. przedstawiono działania podejmowane na kolejnych poziomach hierarchii środków zarządzania ryzykiem z przypisaniem funkcji bezpieczeństwa realizowanych w inteligentnym środowisku pracy.

Na każdym z poziomów hierarchii powinna być podejmowana dynamiczna ocena ryzyka, uwzględniająca rzeczywiste czynniki zagrożenia w środowisku pracy, a następnie jej personalizacja w odniesieniu do indywidualnego profilu pracownika. Prowadzi to do dynamicznego zarządzania ryzykiem dzięki automatycznemu wyborowi poziomu hierarchii, dostosowanemu do zmieniającego się otoczenia.

Tabela 2. Hierarchia środków zarządzania ryzykiem zawodowym - nowe podejście

_________________

[4]  Kuhl K., Bruck C. Hierarchy of prevention and control measures. http://oshwiki.eu/wiki/Hierarchy_of_preven- tion_and_control_measures/, 16.10.2014 r.

[5]  Nix D. Understanding the Hierarchy of Controls. 28 February 2011. http://machinerysafety101.com/2011/02/28/ understanding-the-hierarchy-of-controls/, 16.10.2014 r.

Publikacja opracowana na podstawie wyników III etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy", finansowanego wiatach 2014-2016 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego/Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy.