Definicja choroby, czynniki ryzyka, objawy i następstwa

Według współcześnie stosowanej definicji, cukrzyca jest chorobą metaboliczną o złożonej i różnorakiej etiologii, która charakteryzuje się stanem przewlekłego, podwyższonego poziomu glukozy we krwi (hiperglikemią), z towarzyszącymi mu zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek na skutek upośledzenia wydzielania insuliny i/lub upośledzonego jej działania [6].

Cukrzycę dzieli się na 2 główne typy, z czego typ drugi choroby stanowi około 90% wszystkich przypadków.

W przypadku cukrzycy typu 1, dawniej określanej mianem cukrzycy młodzieńczej (gdyż częściej występuje ona u dzieci i nastolatków), organizm produkuje za mało insuliny [7]. W chorobie tej, w wyniku procesu autoagresji, układ odpornościowy organizmu wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom, co wywołuje chroniczne zapalenie i trwałe zniszczenie komórek p wysp trzustki, które odpowiedzialne są za produkcję insuliny. Insulina jest hormonem niezbędnym do utrzymania prawidłowej gospodarki węglowodanowej (cukrowej), białkowej i tłuszczowej w organizmie. Pod wpływem działania insuliny glukoza (będąca podstawowym cukrem w organizmie) jest transportowana z krwi do wnętrza komórek. W komórkach zostaje przekształcona w energię, niezbędną dla organizmu człowieka. Objawy cukrzycy typu 1 pojawiają się zwykle bardzo wcześnie, czasami w przeciągu kilku dni lub tygodni od zachorowania [8]. Osoby z cukrzycą typu 1 muszą przyjmować insulinę codziennie w postaci zastrzyków (fot. 1.). Ten typ choroby nazywany jest cukrzycą insulinozależną.

Fot. 1 Iniekcja insuliny przy użyciu specjalnego dozownika zwanego penem

Drugi typ cukrzycy to tzw. cukrzyca insulinoniezależna. Powstaje ona w wyniku zaburzeń wydzielania lub nieprawidłowego działania insuliny w organizmie, co skutkuje stanem przewlekłej hiperglikemii. Objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się w przeciągu kilku tygodni lub nawet miesięcy. Cukrzyca typu 2 jest chorobą, która przez dłuższy czas może przebiegać całkowicie bezobjawowo, a rozpoznanie najczęściej dokonywane jest przypadkowo np. w trakcie wizyt kontrolnych, czy podczas pobytu w szpitalu.

Czynniki ryzyka cukrzycy różnią się między sobą zależnie od jej typu. Przyczyny i czynniki ryzyka cukrzycy typu 1 nie są do końca poznane i nie wiemy jak ich uniknąć. Inaczej jest w przypadku cukrzycy typu 2. Znanych jest obecnie wiele czynników ryzyka, które zwiększają szanse zachorowania na cukrzycę typu 2. Należą do nich:

•   nadwaga lub otyłość- BMI większe niż 25, zwłaszcza jeśli występuje tzw. otyłość brzuszna (fot. 2.)

•   niewłaściwa dieta

•   siedzący tryb życia

•   czynnik genetyczny (rodzeństwo lub jeden z rodziców chorują na cukrzycę)

•   choroby układu krążenia (choroby serca, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi)

•   niski poziom „dobrego" cholesterolu HDL lub podwyższony poziom trójglicerydów.

Fot. 2  Otyłość brzuszna

Podstawowym objawem cukrzycy, niezależnie od tego, z którym jej typem mamy do czynienia, jest przewlekle podwyższony poziom glukozy we krwi [9]. Charakterystycznymi objawami choroby są również wzmożone pragnienie, tzw. wielomocz, napady „wilczego głodu", przyrost lub utrata masy ciała, osłabienie [10].

Bezpośrednie zagrożenie życia w przebiegu cukrzycy stanowi tzw. śpiączka cukrzycowa. Jest ona efektem kumulowania się szeregu szkodliwych związków chemicznych, powstających w organizmie w przebiegu cukrzycy. Charakterystycznym jej objawem jest pojawienie się zapachu acetonu w wydychanym powietrzu oraz znacznie pogłębiony oddech. Dodatkowo pojawia się odwodnienie organizmu z objawami wstrząsu - na skutek zmniejszenie objętości krwi w nim krążącej. Równie niebezpiecznym dla życia stanem w przebiegu cukrzycy jest niedocukrzenie (hipoglikemia), kiedy poziom glukozy we krwi jest zbyt niski. Przyczyną niedocukrzenia może być np. przyjęcie zbyt dużej dawki leku przeciw- cukrzycowego, pominięcie posiłku lub nadmierny wysiłek fizyczny. Hipoglikemii towarzyszą takie objawy, jak: uczucie silnego głodu, zlewne poty, szybkie bicie serca, dezorientacja, bóle głowy, uczucie niepokoju. Przy bardzo niskim poziomie cukru dochodzi do utraty przytomności, drgawek, a nawet śmierci.

Cechą charakterystyczną cukrzycy są jej odległe następstwa, do których należą takie powikłania, jak retinopatia (uszkodzenie siatkówki mogące doprowadzić do ślepoty), nefropatia (uszkodzenie nerek mogące spowodować niewydolność nerek), a także neuropatie (uszkodzenie nerwów obwodowych). Z tymi ostatnimi wiąże się, między innymi, ryzyko owrzodzeń stóp, prowadzące w wielu przypadkach do ich amputacji. Według Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, Polska należy do krajów, w których z powodu neuropatii cukrzycowych dokonuje się najwięcej amputacji kończyn [11]. Diabetycy są również dużo bardziej narażeni na ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej, miażdżycy tętnic obwodowych i mózgowych w porównaniu do osób zdrowych.

________________________

[6]  Tatoń J., Czech A., Bernas M. Diabetologia kliniczna. PZWL, Warszawa 2008

[7]  Sieradzki J. Cukrzyca - kompendium. Via Medica, Gdańsk3.2009

[8]  http://www.nhs.uk/translationpolish/Documents/ Diabetes_Polish_FINAL.pdf

[9]  Małecki M., Skupień J. Problemy diagnostyki różnicowej typów cukrzycy. Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej 2008; 118 (7-8)

[10]  http://cukrzyca.biz.pl/

[11]  Jankowiak B., Keyston-Serafin M., Krajewska-Kułak E., Popławska E. Powikłania cukrzycy jako choroby przewlekłej. „Nowiny Lekarskie" 2007;76 (6): 482-484