Sprawy ogólne BHP
RZECZYWISTOŚĆ WIRTUALNA W BHP

 

Wykorzystanie współczesnych technik rzeczywistości wirtualnej i rozszerzonej do szkolenia pracowników

 

Autor:   dr hab. inż. ANDRZEJ GRABOWSKI, prof. nadzw. CIOP-PIB
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
Bezpieczeństwo Pracy – Nauka i Praktyka, 04/2012, s. 18-21

 

 

Z jednej strony szkolenia powinny być prowadzone w warunkach jak najbardziej przypominających rzeczywiste, nawet w przypadku prac niebezpiecznych, tak aby pracownik mógł uzyskać wysoki poziom kompetencji. Z drugiej zaś strony szkolenia nie powinny narażać ludzi na niebezpieczeństwo i ewentualne koszty związane z uszkodzeniem mienia. Te z pozoru sprzeczne wymagania spełniają realistyczne symulacje komputerowe i rzeczywistość wirtualna. W artykule przedstawiono możliwości wykorzystania do szkolenia pracowników zanurzeniowej rzeczywistości wirtualnej, symulatorów szkoleniowych, rzeczywistości rozszerzonej oraz systemów tzw. naturalnego interfejsu.

 

Wstęp

 

Techniki rzeczywistości wirtualnej (VR) zyskują w ostatnich latach coraz większą popularność na wielu płaszczyznach. Ich podstawowym założeniem jest jednak prowadzenie badań w środowisku wirtualnym, stworzonym dzięki komputerowej symulacji zjawisk zachodzących w rzeczywistym świecie.

Zastosowanie VR jest również korzystne w zakresie rozwoju narzędzi do wspomagania zarządzania wiedzą, w tym do pozyskiwania i transferu wiedzy ukrytej [1j. Współczesne systemy VR są już w stanie generować wirtualne środowiska o jakości pozwalającej dobrze symulować różnorodne warunki pracy i życia ludzi, a tym samym mogą skutecznie wspomagać procesy nauczania w różnych złożonych sytuacjach. Im więcej zmysłów bierze udział w procesie uczenia i im bardziej zaangażowany jest mózg, tym lepiej przetwarzane informacje będą zachowane i zapamiętane. Zastosowania VR powodują więc wzrost ludzkich możliwości i motywacji do absorbowania nowej wiedzy, a tym samym do modyfikowania niewydajnych i błędnych procedur postępowania w pracy. W szczególności poprzez wykorzystywanie opisów rzeczywistych wydarzeń do tworzenia symulacji w wirtualnych środowiskach metoda ta może również zapewnić skuteczne wsparcie w procesie przekazywania wiedzy ukrytej, również w obszarze bhp [1j.

 

Początki i rozwój rzeczywistości wirtualnej

 

Początkowo rzeczywistość wirtualna była wykorzystywana głównie w kontekście militarnym - zresztą nadal VR znajduje szerokie zastosowanie w szkoleniu żołnierzy, m.in. pilotów pojazdów i skoczków spadochronowych. Przykładem tego jest wykorzystywany i rozwijany przez armię Stanów Zjednoczonych Dismounted Soldier Training System [2j. Podczas takiej symulacji żołnierz wyposażony m.in. w karabin i info-hełm przemieszcza się po wirtualnym polu walki. Ponieważ wiele stanowisk szkoleniowych może być połączonych ze sobą w ramach jednej sieci komputerowej, możliwe jest jednoczesne szkolenie nawet całego oddziału.

Rzeczywistość wirtualna i symulacje komputerowe znalazły zastosowanie również w dziedzinie bezpieczeństwa i ergonomii [3, 4j. Prace w tym zakresie prowadzone są m.in. na potrzeby elektrowni nuklearnych, gdzie systemy VR dają możliwość szkolenia personelu w sytuacjach awaryjnych. Prowadzone są też badania z wykorzystaniem technik VR obejmujące obsługę specjalistycznych maszyn, np. w górnictwie [5j. Techniki VR są stosowane do analizy ergonomii pracy (np. w obsłudze maszyn w kopalniach), oraz identyfikacji potencjalnych zagrożeń (np. związanych z pracą w kopalni [5j), lub symulacji wypadków celem poprawienia efektywności decyzji podejmowanych w warunkach rzeczywistych.

Jednym z najpowszechniejszych zastosowań VR są szkolenia. Korzystanie z technik VR wydaje się być szczególnie przydatne w sytuacjach, gdy szkolenia w warunkach rzeczywistych wiążą się z zagrożeniem zdrowia i życia człowieka. Z tego względu szkolenia w wirtualnym środowisku najczęściej związane są z takimi dziedzinami, jak medycyna (np. wirtualne operacje), energetyka atomowa (np. ograniczenie narażenia pracownika na promieniowanie jonizujące) oraz kopalnie.

Tego typu aplikacje szkoleniowe, skierowane do górników, są przygotowywane w CIOP- -PIB we współpracy m.in. z największą w Europie spółką węglową, Kompanią Węglową S.A. 

 

 

__________________________________

 

[1]    D. Podgórski The use of tacit knowledge in occupational safety and health management systems. "JOSE" 16 (2010)

[2]    Bruce W. Knerr Immersive Simulation Training for the Dismounted Soldier. U.S. Army Research Institute, Simulator Systems Research Unit, 2007

[3]    P Budziszewski, A. Grabowski, M. Milanowicz, J. Jankowski Wykorzystanie rzeczywistości wirtualnej do projektowania oraz adaptacji stanowisk pracy dla potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. „Bezpieczeństwo Pracy"5(476)2011

[4]    M. Milanowicz, P. Budziszewski Wykorzystanie symulacji komputerowej do rekonstrukcji wypadków przy pracy. „Bezpieczeństwo Pracy" 3 (474) 2011