Zasady klasyfikacji zakładów niesevesowskich

 

Zasady kwalifikowania zakładów niesevesowskich

 

Zaliczenie zakładu do kategorii zakładów niesevesowskich dokonywane jest przez władze właściwe ds. przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, tzn. Inspekcję Ochrony Środowiska oraz Państwową Straż Pożarną

 

Zasady kwalifikowania
stosowane przez Inspekcję Ochrony Środowiska

Ogólne zasady kwalifikowania zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej do kategorii „pozostałych potencjalnych sprawców poważnych awarii” stosowane przez Inspekcję Ochrony Środowiska przedstawić w postaci następujących trzech grup czynników [15]:

 

1)    ilość substancji niebezpiecznych, lub ich kategorii, decydująca o zarejestrowaniu zakładu jako potencjalnego sprawcę poważnej awarii to ilość przekraczająca 5% wartości progowej określonej dla ZDR. Warunek ten nie zależy od miejsca zlokalizowania zakładu, nie zależy od stanu technicznego instalacji wykorzystującej substancję niebezpieczną jak również nie uwzględnia bezpiecznego zarządzania tym zakładem. Wśród tego rodzaju zakładów (tzw. „podprogowych”) są zakłady, które wcześniej zgłoszone jako zakłady sevesowskie zadeklarowały zmniejszenie ilości substancji niebezpiecznych do ilości podprogowych, najczęściej w celu uniknięcia obowiązków określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska dla zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

 

2)    prawdopodobieństwo wystąpienia awarii, decydujące o zarejestrowaniu zakładu jako pozostałego potencjalnego sprawcę poważnej awarii, określają:

  • stan techniczny instalacji wykorzystującej substancje niebezpieczne,
  • poziom wyszkolenia pracowników odpowiedzialnych za identyfikację zagrożeń,
  • stosowana zasada bezpieczeństwa procesowego,
  • procedura gwarantująca sposób bezpiecznego zarządzania zakładem.

    Powyższy warunek decydujący o zarejestrowaniu zakładu jako potencjalnego sprawcę poważnej awarii przemysłowej bez względu na rodzaj i ilość posiadanej substancji niebezpiecznej dotyczy zakładów najczęściej posiadających instalacje w złym stanie technicznym. Ponadto niska świadomość istniejącego zagrożenia wśród obsługi tych instalacji wynikająca z niedostatecznego jej wyszkolenia, brak opracowanych zasad bezpieczeństwa procesowego powodują, że prawdopodobieństwo zagrożenia wystąpienia awarii jest wysokie a w przypadku jej wystąpienia konsekwencją mogą być skutki określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 roku w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska [7].

 

3)    czynniki zewnętrzne i wewnętrzne inicjujące wystąpienie awarii lub pogłębiające skutki tej awarii i decydujące o zarejestrowaniu zakładu jako pozostałego potencjalnego sprawcę poważnej awarii to:

a)      wykorzystywane w zakładzie substancje nieklasyfikowane jako toksyczne, palne, utleniające, wybuchowe, czy niebezpieczne dla środowiska, ale mogące w przypadku uwolnienia spowodować skutki m.in., o których mowa w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 roku w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska [7]. Takimi substancjami są substancje chemiczne, których emisja może spowodować zagrożenia życia, zdrowia i środowiska. Do nich zalicza się np. substancje żrące lub preparaty czynnie biologiczne, mogące stanowić zagrożenie dla ludzi i biotopów. Ilość tych substancji występujących w zakładzie i decydująca o zaliczeniu tego zakładu do „pozostałych sprawców poważnych awarii” jest wprost proporcjonalna do odległości występowania przede wszystkim wód powierzchniowych lub ujęć wody podziemnej.

 

b)    zagospodarowanie terenu wokół zakładu.
Zwarta zabudowa mieszkaniowa, obiekty użyteczności publicznej, obszary chronione czy drogi o dużym nasileniu ruchu występujące w bezpośrednim otoczeniu zakładu, posiadającego na swoim terenie substancje niebezpieczne,  stanowią decydujące kryterium o zaliczeniu tego zakładu do „pozostałych potencjalnych sprawców poważnych awarii” bez względu na ilość i rodzaj substancji niebezpiecznych oraz bez względu na zastosowane zabezpieczenia techniczne w takim zakładzie. „Pozostały potencjalny sprawca awarii”, posiadający w bezpośrednim otoczeniu w.wym. obiekty w przypadku wystąpienia awarii może być sprawcą np. hospitalizacji lub ewakuacji osób spoza zakładu, może pozbawić osoby wody do picia, energii elektrycznej, gazu lub połączeń telefonicznych albo może spowodować uszkodzenie zabudowań mieszkalnych w stopniu uniemożliwiającym dalsze ich użytkowanie.

 

O zaliczeniu zakładu do pozostałych potencjalnych sprawców poważnej awarii przemysłowej może decydować jeden z wyżej wymienionych warunków lub kilka jednocześnie, a także – przede wszystkim – charakter awarii mogących wystąpić w tego rodzaju zakładach, powodującej skutki określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 roku w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska [7].

 

Zasady kwalifikowania
stosowane przez Państwową Straż Pożarną

W przypadku zasad kwalifikacji zakładów przez Państwową Straż Pożarną głównym kryterium jest stwarzanie przez substancje niebezpieczne, wykorzystywane w zakładzie, zagrożenia poza terenem zakładu. W przypadku tej grupy zakładów, przepisy nie wymieniają rodzajów ani ilości substancji niebezpiecznych powodujących kwalifikację zakładu. W związku z powyższym należy przyjmować, że do tej grupy mogą być zaliczane zakłady użytkujące jakąkolwiek substancję stwarzającą zagrożenie dla ludzi i środowiska, w szczególności będącą substancją: palną, wybuchową, samozapalną, wytwarzającą w zetknięciu z wodą gazy palne, utleniającą, itd. [15].

 

Ustalenia w zakresie kryterium stwarzania zagrożenia poza teren zakładu dokonywane są w trakcie czynności kontrolno–rozpoznawczych, dokonywanych przez komendantów powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej. Należy zaznaczyć, że przepisy nie określają, żadnych metod referencyjnych, dotyczących określania zasięgu stref zagrożenia. Wobec powyższego wspomniane ustalenia dokonywane są w oparciu o zasady wiedzy technicznej. W praktyce, w większości przypadków, informacje dotyczące wielkości zagrożenia, dostępne są w dokumentacji zakładowej dotyczącej bezpieczeństwa, takiej jak instrukcja bezpieczeństwa pożarowego, instrukcja technologiczno – ruchowa, czy instrukcje z zakresu ochrony środowiska i bhp.

 

Ponieważ zakwalifikowanie zakładu do ujęcia w wykazie zakładów stwarzających ryzyko wystąpienia zagrożenia dla ludzi i środowiska poza terenem zakładu nie wiąże się z dodatkowymi obowiązkami ze strony prowadzących zakłady, przedmiotowa kwalifikacja nie budzi kontrowersji. Jej głównym celem jest wyszczególnienie obiektów i użytkowanych w nich substancji niebezpiecznych pod kątem przygotowania przez Państwową Straż Pożarną powiatowych planów ratowniczych [15].