Substancje reprotoksyczne to substancje działające szkodliwie na rozrodczość. Działanie szkodliwe na rozrodczość, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.) oznacza niekorzystny wpływ na funkcje rozrodcze i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet oraz toksyczność rozwojową potomstwa w następstwie narażenia na substancję lub mieszaninę

Definicja substancji reprotoksycznych wg Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych, mutagennych:

• substancja reprotoksyczna - oznacza substancję lub mieszaninę, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008;
• nieprogowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną, dla której nie istnieje bezpieczny poziom narażenia zdrowia pracowników;
• progowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną, dla której istnieje bezpieczny poziom narażenia, poniżej którego nie występuje zagrożenie dla zdrowia pracowników.

Dyrektywa (UE) 2022/431 zmieniająca dyrektywę 2004/37/WE zmienia zakres pierwotnej dyrektywy poprzez objęcie nią substancji reprotoksycznych i ma być transponowana do prawa krajowego do 5 kwietnia 2024 r.

Substancje reprotoksyczne są klasyfikowane na podstawie kryteriów określonych w rozporządzeniu CLP (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.).

KRYTERIA KLASYFIKACJI I ELEMENTY OZNAKOWANIA SUBSTANCJI REPROTOKSYCZNYCH

Zwiększone ryzyko zawodowe w pracy z substancją o działaniu reprotoksycznym odnosi się do młodocianych i kobiet w ciąży. Prace w narażeniu na substancje lub mieszaniny o działaniu szkodliwym na rozrodczość kategorii 1A, 1B lub 2 albo dodatkowa kategoria szkodliwego wpływu na laktację lub szkodliwego oddziaływania na dzieci karmione piersią (H360, H360D, H360FD, H360Fd, H360Df, H361, H361d, H361fd, H362) są wzbronione dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 3.04.2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. 2017, poz. 796).
Zgodnie z art. 179 § 1 ustawy z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 2022 poz. 1510) pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracy wzbronionej takiej pracownicy bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. 

Prace w narażeniu na działanie substancji lub mieszanin o działaniu szkodliwym na rozrodczość, kategoria 1A lub 1B (H360, H360F, H360FD, H360Fd, H360D, H360Df) uznaje się również za prace wzbronione dla młodocianych. Art. 204 Kodeksu Pracy (Dz.U. 2022 poz. 1510) stanowi, że nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych wg załącznika nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 24.08.2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. z 2016 r. poz. 1509)

W przeciwieństwie do mieszanin chemicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym kategorii 1A lub 1B sklasyfikowanych zgodnie z rozporządzeniem CLP w Polsce, jak dotąd nie ma obowiązku zawiadamiania właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego ani właściwego okręgowego inspektora pracy o stosowaniu mieszanin substancji chemicznych zakwalifikowanych do kategorii 1A czy 1B o działaniu szkodliwym na rozrodczość. Natomiast, transpozycja Dyrektywy 2022/431 do prawa polskiego musi uwzględnić, w przypadku substancji reprotoksycznych analogiczne działania, jakie obowiązują w przypadku substancji rakotwórczych lub/i mutagennych. Wykazy oraz rejestry medyczne, dotyczące substancji reprotoksycznych zgodnie z Dyrektywą przechowywane powinny być przez co najmniej pięć lat po ustaniu narażenia.

KRYTERIA KLASYFIKACJI I ELEMENTY OZNAKOWANIA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH MUTAGENNYCH I REPROTOKSYCZNYCH (CMR)