Czynniki zagrożeń zawodowych
CZYNNIKI BIOLOGICZNE

 

Bezpieczna praca w laboratorium mikrobiologicznym
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 3/2023 str. 16-22

mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak prof. dr hab. n. med. Rafał L. Górny Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Prace laboratoryjne, podczas których dochodzi do kontaktu ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi, stanowią potencjalne zagrożenie dla pracowników i środowiska. Bezpieczna praca w laboratorium mikrobiologicznym opiera się na połączeniu takich elementów, jak: prawidłowo przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego, odpowiednio zaplanowane pomieszczenia (wyposażone w prawidłowo funkcjonujące aparaturę i sprzęt), adekwatne kwalifikacje personelu, właściwie dobrane i użytkowane środki ochrony indywidualnej oraz przestrzeganie zasad bezpiecznej pracy z mikroorganizmami, będącymi potencjalnym źródłem zakażenia.

 

DOI: 10.54215/BP.2023.03.5.Golofit-Szymczak



Prawne wymogi kontroli szkodliwych czynników biologicznych w świetle zmian legislacyjnych w latach 2000-2020
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 7/2022 str. 12-20

prof. dr hab. n. med. RAFAŁ L. GÓRNY (ORCID: 0000-0001-5703-5835), dr n. tech. MAŁGORZATA GOŁOFIT-SZYMCZAK (ORCID: 0000-0003-1463-404X) Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Legislacja w obszarze ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na szkodliwe czynniki biologiczne (SCB) wymaga stałego nowelizowania. Pandemia COVID-19 wymusiła kolejne zmiany w tym zakresie. W 2020 r. opublikowano dyrektywę Komisji (UE) 2020/739 zmieniającą m.in. załącznik III do dyrektywy 2000/54/WE w odniesieniu do włączenia SARS-CoV-2 do wykazu czynników biologicznych o znanej zakaźności dla ludzi. W tym samym roku w Polsce ukazało się znowelizowane rozporządzenie Ministra Zdrowia (Dz.U. poz. 2234) zmieniające rozporządzenie w sprawie SCB dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. W artykule omówiono prawne wymogi kontroli SCB w świetle ostatnich zmian legislacyjnych oraz scharakteryzowano problemy z tego obszaru, które wciąż wymagają rozwiązania zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim.

 

DOI: 10.54215/BP.2022.07.18.Gorny



Biofilm jako zagrożenie w zakładach produkcji i przetwarzania żywności
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 3/2022 str. 10-15

dr n. tech. ANNA ŁAWNICZEK-WAŁCZYK , prof. dr hab. n. med. RAFAŁ L. GÓRNY Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Rozwój mikroorganizmów tworzących biofilm na powierzchniach użytkowych w zakładach produkcji i przetwarzania żywności często prowadzi do jej psucia oraz stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia człowieka są biofilmy wytwarzane przez chorobotwórcze bakterie, takie jak Campylobacter jejuni, patogenne szczepy Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella enterica, Staphylococcus aureus czy drożdże z rodzaju Candida. Celem artykułu jest przybliżenie czytelnikom wiedzy na temat mechanizmów powstawania biofilmów, zagrożeń wynikających z rozprzestrzeniania się biofilmotwórczych patogenów, a także metod zapobiegania i usuwania biofilmu w zakładach produkcji i przetwórstwa żywności.

 

 

 

 

DOI: 10.54215/BP.2022.03.6.Lawniczek-Walczyk



Praktyczne aspekty stosowania sprzętu ochrony układu oddechowego przed zagrożeniami biologicznymi. Uregulowania prawne i analiza badań ankietowych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 8/2021 str. 10-15

dr hab. inż. Katarzyna Majchrzycka dr Małgorzata Okrasa Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Występowanie zagrożeń biologicznych w środowisku pracy i życia często powoduje konieczność zastosowania odpowiedniego sprzętu ochrony układu oddechowego. Wymaga to znajomości zarówno podstawowych zagadnień wynikających z prawodawstwa UE, jak i specyfiki doboru tego sprzętu z uwzględnieniem jego klasy ochronnej i czasu bezpiecznego stosowania. W tym względzie pomocna będzie powszechnie dostępna i prosta w obsłudze aplikacja mobilna, przeznaczona do doboru i monitorowania czasu stosowania sprzętu ochrony układu oddechowego przez indywidualnych użytkowników. W artykule opisano w sposób syntetyczny podstawowe wymagania prawne wobec sprzętu ochrony układu oddechowego oraz wyniki badań ankietowych dotyczące doświadczeń użytkowników takiego sprzętu oraz ich oczekiwań co do funkcjonalności aplikacji. Przedstawiono też ogólne założenia do opracowania aplikacji.

 

DOI: 10.5604/01.3001.0015.2296



Szkodliwe czynniki biologiczne – ocena ryzyka zawodowego
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 1/2018 str. 8-12

dr Małgorzata Gołofit-Szymczak prof. dr hab. Rafał L. Górny Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Kryteria dokonywania oceny ryzyka zostały zamieszczone w  rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych  w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.  Zgodnie z nim, ocena ryzyka powinna być przeprowadzona na podstawie wszelkich dostępnych informacji z uwzględnieniem klasyfikacji czynników biologicznych, według skali 2-4, rodzaju wykonywanych przez pracownika czynności, czasu i stopnia spodziewanego narażenia, potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwych czynników biologicznych, choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy, stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą lub wskazówek organów właściwej inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.



Wirusy jako szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy biurowej
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2017 str. 12-15

dr inż. Agata Stobnicka prof. dr hab. Rafał L. Górny Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Jednym z ważnych, choć często bagatelizowanych zagrożeń zawodowych pracowników biurowych jest kontakt z wirusami. Źródłem emisji tej grupy czynników szkodliwych może być zarówno system wentylacyjny, instalacja klimatyzacyjna, zanieczyszczone powierzchnie, jak i kontakt z chorymi współpracownikami. Ze względu na niewielką ilość danych dotyczących narażenia na wirusy w pomieszczeniach biurowych, przeprowadzana na jego podstawie ocena ryzyka zawodowego, dotyczącego narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne, obejmuje zazwyczaj wyłącznie bakterie i grzyby. Takie podejście jest jednak niepełne i powinno być uzupełnione o ocenę narażenia również na wirusy.



Szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy personelu pokładowego w ruchu lotniczym
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 11/2015 str. 26-28

dr inż. Agata Stobnicka prof. dr hab. Rafał Górny dr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Jednym z istotnych zagrożeń zawodowych pracowników personelu pokładowego w ruchu lotniczym jest kontakt z bioaerozolem. Jego źródłem może być system klimatyzacji samolotu, przewożony bagaż podręczny oraz z wydzieliny z organizmów zarówno pasażerów, jak i zwierząt. Z uwagi na wciąż rosnącą popularność transportu lotniczego i coraz większą liczbę pasażerów przemieszczających się tą drogą, mogących być objawowymi lub bezobjawowymi nosicielami różnych chorób, wzrasta ryzyko szybkiego rozprzestrzeniania się czynników chorobotwórczych w zamkniętej kabinie samolotu. Stwarza to zagrożenie nie tylko dla pracowników personelu pokładowego, ale również dla innych pasażerów. Personel pokładowy w trakcie wykonywania czynności zawodowych może być narażony na kontakt ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi, takimi jak bakterie, grzyby i wirusy, które są przyczyną różnych dolegliwości i chorób.



Szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy personelu odprawy biletowo-bagażowej w portach lotniczych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 3/2015 str. 16-18

dr inż. Agata Stobnicka prof. n.med. Rafał L. Górny dr Małgorzata Gołofit-Szymczak dr Marcin Cyprowski dr Anna Ławniczek-Wałczyk Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Do zagrożeń zawodowych pracowników odprawy biletowo-bagażowej w portach lotniczych należy kontakt z czynnikami biologicznymi i transportowanymi jako bioaerozol emitowany z systemu wentylacji, jak również tymi pochodzącymi z organizmów pasażerów, przewożonego bagażu oraz zwierząt.

Pracownicy punktu odprawy biletowo-bagażowej w trakcie wykonywanych czynności zawodowych są narażeni na bezpośredni kontakt ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi, takimi jak bakterie, grzyby i wirusy, które mogą być przyczyną różnych dolegliwości i chorób. W związku z tym, w prewencji zagrożeń zawodowych dotyczących tej grupy pracowników należy uwzględnić przede wszystkim rzetelną ocenę ryzyka oraz stosowanie odpowiednich środków profilaktycznych.



Profilaktyka chorób odzwierzęcych innych niż odkleszczowe
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 6/2014 str. 12-14

prof. dr hab. Jacek Dutkiewicz dr Angelina Wójcik-Fatla dr Violetta Zając dr Jacek Sroka dr Ewa Cisak Zakład Chorób Odzwierzęcych, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie

W Polsce występuje co najmniej 31 ważnych patogenów (wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, robaki), wywołujących zawodowe choroby odzwierzęce inne niż odkleszczowe.

Spośród tych patogenów 9 przekazywanych jest głównie drogą powietrzną, 9 – drogą pokarmową i 13 – drogą kontaktu bezpośredniego przez skórę i/lub błony śluzowe. Najważniejsze kierunki profilaktyki chorób odzwierzęcych obejmują: utrzymywanie czystości w pomieszczeniach dla zwierząt i dokonywanie okresowych dezynfekcji, stosowanie odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej, profilaktykę medyczną, wybijanie zagrożonych stad, tępienie gryzoni, szczepienia ochronne ludzi i zwierząt, zachowanie szczególnej ostrożności przy odbieraniu porodów u przeżuwaczy, przestrzeganie zasad higieny przy spożywaniu pokarmów i wody i edukację zdrowotną.



Szkodliwe czynniki biologiczne – ochrona zdrowia pracowników
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 6-10

dr hab. n. med. Rafał L. Górny, prof. nadzw. CIOP-PIB mgr inż. Agata Stobnicka Centralny Instytut Ochrony Pracy– Państwowy Instytut Badawczy

Szkodliwe czynniki biologiczne (SCB) stanowią poważne, choć często bagatelizowane zanieczyszczenie środowiska pracy. Brak rutynowej kontroli jakości higienicznej środowiska pracy uwzględniającej obecność czynników biologicznych i wciąż niska świadomość istnienia tego problemu może stworzyć realne i poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników. W artykule podano definicję SCB, omówiono powszechność występowania zagrożeń biologicznych, rolę bioaerozoli jako najpowszechniejszej formy ich transportu w środowisku, scharakteryzowano źródła SCB w środowisku pracy, przedstawiono wymogi prawne oraz metody kontroli, oceny narażenia i ryzyka. Przedstawiono też bieżące i nowe wyzwania, jakie stoją dziś przed nauką i techniką, a które mają lub będą miały wpływ na kontrolę i zapobieganie skutkom niekorzystnego oddziaływania SCB na człowieka w środowisku pracy i poza nim.



Zagrożenia biologiczne związane z produkcją zwierzęcą
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 14-17

dr n. tech. Anna Ławniczek-Wałczyk dr hab. Rafał L. Górny, prof. nadzw. CIOP-PIB dr n. tech. Małgorzata Gołofit-Szymczak dr n. med. Marcin Cyprowski mgr inż. Agata Stobnicka Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Praca w sektorze produkcji zwierzęcej związana jest z codziennym narażeniem na różnorodne szkodliwe czynniki biologiczne, w tym: bakterie, grzyby, ich fragmenty i metabolity, a także alergeny i toksyny pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Czynniki te mogą powodować u osób eksponowanych zoonozy (np. ptasia grypa, borelioza) oraz choroby o podłożu alergizującym i immunotoksycznym (np. alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych i zespół toksyczny wywołany pyłem organicznym). W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia tych niekorzystnych efektów zdrowotnych, niezbędne jest podjęcie przez pracodawców odpowiednich działań prewencyjnych i profilaktycznych.



Makroproblem z mikroświatem – dezynfekcja w środowisku pracy
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 18-20

prof. dr hab. Bogumił Brycki Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Chemii, Pracownia Chemii Mikrobiocydów

Bezpieczeństwo mikrobiologiczne środowiska pracy wymaga obniżenia populacji drobnoustrojów do poziomu niestwarzającego zagrożenia.  Skuteczna dezynfekcja powietrza i powierzchni, jak również zabezpieczenie środków ochrony indywidualnej przed kolonizacją drobnoustrojami, wymaga zastosowania prawnie dozwolonych środków biobójczych. Aktywność biobójcza zróżnicowanych strukturalnie i chemicznie substancji czynnych w istotny sposób zależy od wielu czynników fizykochemicznych, w szczególności od czasu działania i stężenia. Właściwy dobór mikrobiocydów w stosunku do zidentyfikowanych zanieczyszczeń mikrobiologicznych, w połączeniu z odpowiednią techniką aplikacji, decyduje o skuteczności procesów dekontaminacyjnych.



Profilaktyka chorób odkleszczowych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 21-23

prof. dr hab. Jacek Dutkiewicz dr Ewa Cisak dr Angelina Wójcik-Fatla dr Violetta Zając dr Jacek Sroka Zakład Chorób Odzwierzęcych, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie

Chorobami odkleszczowymi nazywamy choroby zakaźne przenoszone za pośrednictwem drobnych pajęczaków, zwanych kleszczami (Ixodida). W Polsce są one wywoływane przez co najmniej 5 gatunków (lub grup gatunków) mikroorganizmów (wirusów, bakterii, pierwotniaków). Spośród nich największe znaczenie ma krętek Borrelia burgdorferi wywołujący boreliozę z Lyme, który jest częstą przyczyną chorób zawodowych u leśników i rolników.

Główne kierunki profilaktyki chorób odkleszczowych obejmują: szczepienia ochronne przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, unikanie spożywania surowego mleka, stosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej podczas pracy w lesie lub na obrzeżach lasu, przegląd ciała i wzięcie natrysku po powrocie z pracy w lesie, szybkie i umiejętne usuwanie kleszczy przyssanych do ciała, stosowanie repelentów, edukację zdrowotną, opiekę medyczną nad zagrożonymi pracownikami leśnictwa i rolnictwa, działania prewencyjne ze strony  pionu bhp  lasów państwowych, redukcję liczebności kleszczy w środowisku naturalnym.



Zanieczyszczenia mikrobiologiczne w instalacjach klimatyzacyjnych budynków
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 24-26

dr n. tech. Małgorzata Gołofit-Szymczak dr n. med. Marcin Cyprowski dr n. tech. Anna Ławniczek-Wałczyk mgr inż. Agata Stobnicka dr hab. n. med. Rafał L. Górny, prof. nadzw. CIOP-PIB Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Instalacje klimatyzacyjne są rozwiązaniem technicznym służącym poprawie jakości powietrza wewnętrznego. W miarę wydłużenia się okresu eksploatacji, instalacje klimatyzacyjne mogą ulegać zanieczyszczeniu i stanowić źródło mikrobiologicznego skażenia powietrza. Zarówno w nowych budynkach, jak i tych już od wielu lat eksploatowanych powinno być prowadzone monitorowanie stanu instalacji klimatyzacyjnych pod kątem ich sprawności technicznej i jakości higienicznej oraz okresowe ich czyszczenie i ewentualna dezynfekcja.



Zakażenia wirusowe układu oddechowego w środowisku pracy służby zdrowia
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 27-29

mgr Adriana Roży mgr inż. Paulina Jaguś dr hab. n. med. Joanna Chorostowska-Wynimko, prof.nadzw. IGiChP Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc

Infekcje wirusowe dróg oddechowych stanowią poważny problem zdrowotny i ekonomiczny na całym świecie. Wysoka zakaźność tej grupy wirusów bezpośrednio wynika z łatwości transmisji, szczególnie w większych skupiskach ludzkich, takich jak placówki medyczne i oświatowe, duże zakłady pracy czy środki transportu.Ryzyko zakażenia dla tych grup zawodowych, a zwłaszcza pracowników ochrony zdrowia jest więc znacząco wyższe. Konieczne jest świadome stosowanie zasad profilaktyki czynnej (szczepienia ochronne), a w okresie wzrostu zapadalności również profilaktyki biernej (izolacja zakażonych, higiena). Niski poziom wyszczepialności przeciw grypie w populacji polskiej, w tym również wśród pracowników opieki zdrowotnej stanowi istotny problem, niosący znaczące ryzyko dla zdrowotności społeczeństwa i gospodarki kraju. 



Prątek gruźlicy jako czynnik zagrożenia zdrowia
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 30-34

dr n. med. Wojciech Remiszewski dr n. med. Tomasz Łupina prof. dr hab. n. med. Janusz Milanowski Katedra i Klinika Pneumonologii Onkologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

W  artykule przedstawiono ryzyko zakażenia prątkiem gruźlicy w różnych grupach zawodowych. Najbardziej narażeni na ten czynnik są pracownicy szeroko pojętej ochrony zdrowia.



Pył organiczny w środowisku pracy i jego wpływ na organizm ludzki
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 33-34

dr Barbara Mackiewicz Klinika Pneumonologii, Onkologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie



Markery mikrobiologicznego zanieczyszczenia środowiska pracy przy zagospodarowaniu odpadów komunalnych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2014 str. 35-37

dr n. med. Marcin Cyprowski dr n. tech. Anna Ławniczek-Wałczyk dr n. tech. Małgorzata Gołofit-Szymczak mgr inż. Agata Stobnicka dr hab. n. med. Rafał L. Górny, prof. ndzw. CIOP-PIB Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Praca omawia problem narażenia na endotoksyny, peptydoglikany i (1→3)-β-D-glukany na stanowiskach pracy przy zagospodarowaniu odpadów komunalnych. Te immunoreaktywne związki pochodzenia mikrobiologicznego są uznawane za markery zanieczyszczenia środowiska pracy przez bakterie i grzyby.  Przedstawiono krótką charakterystykę tych związków, ich pochodzenie, sposoby rozprzestrzeniania się, zalecane metody analityczne konieczne do ich identyfikacji oraz kryteria oceny higienicznej. W analizie piśmiennictwa opisano stwierdzane w różnych badaniach zakresy stężeń, które wykazują dużą zmienność w zależności od typu procesu technologicznego. Najwyższe stężenia endotoksyn i (1→3)-β-D-glukanów najczęściej mogą być obserwowane podczas zbierania i kompostowania odpadów komunalnych, gdzie ma miejsce największa emisja pyłu organicznego. Wskazano na niedostatek danych dotyczących narażenia na peptydoglikany. Ponadto scharakteryzowano najpowszechniejsze skutki zdrowotne wynikające z narażenia na opisywane czynniki, a także możliwe do zastosowania środki zapobiegawcze.



Szkodliwe czynniki biologiczne w przedszkolach
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 2/2014 str. 16-20

dr hab. Rafał Górny Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy mgr inż. Agata Stobnicka Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Głównym zagrożeniem zawodowym dla wychowawców nauczania przedszkolnego jest kontakt z wydzielinami i wydalinami organizmów dzieci oraz bioaerozolem emitowanym przez nie w trakcie zabawy. Nauczyciele w przedszkolu w trakcie czynności zawodowych są narażeni na bezpośredni kontakt ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi (bakteriami, wirusami, grzybami), które mogą być przyczyną wielu dolegliwości i chorób. W związku z tym kluczowym aspektem zapobiegania zagrożeniom zawodowym w tej grupie pracowników jest zarówno prowadzenie rzetelnej oceny ryzyka, jak również zastosowanie odpowiednich środków profilaktycznych.



Bakterie z rodzaju Legionella w wodzie technologicznej na stanowiskach pracy
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 12/2013 str. 19-21

dr Renata Matuszewska Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, Zakład Higieny Środowiska lek. med. Dorota Maziarka Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, Zakład Higieny Środowiska dr n.przyr. Bożena Krogulska Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, Zakład Higieny Środowiska

Instalacje i urządzenia wodne, w tym systemy wody technologicznej/chłodzącej są rezerwuarami, które mogą być zasiedlane przez szereg mikroorganizmów, w tym bakterie z rodzaju Legionella. Zakażenie człowieka pałeczkami Legionella następuje na drodze inhalacyjnej w przypadku przedostania się tych mikroorganizmów wraz z aerozolem wodnym bezpośrednio do układu oddechowego. Badania przeprowadzone w zakładach mechanicznej obróbki szkła potwierdziły obecność bakterii Legionella w wodzie technologicznej urządzeń generujących aerozol wodny, co wskazuje na ryzyko wystąpienia zakażeń oddechowych pracowników zatrudnionych przy ich obsłudze.
Ze względu na istniejące zagrożenie zdrowotne powodowane zasiedlaniem instalacji i urządzeń wodnych przez pałeczki Legionella, należy prowadzić okresowy monitoring wody technologicznej w kierunku wykrywania obecności tych bakterii oraz opracować procedury stosowania regularnych zabiegów czyszczenia i dezynfekcji, urządzeń generujących bioaerozol.



Środowisko cukrowni jako potencjalne źródło zagrożeń mikrobiologicznych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 11/2013 str. 20-22

mgr inż. Małgorzata Kowalska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego, Oddział Cukrownictwa mgr inż. Ewelina Małczak Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego, Oddział Cukrownictwa

Środowisko cukrowni zostało sprawdzone pod kątem występowania w nim biologicznych czynników zagrażających zdrowiu pracowników cukrowni. Badaniom mikrobiologicznym poddano próbki powietrza, wymazy i odciski agarowe z maszyn, ścian, posadzek, kratek ściekowych, i odzieży ochronnej pracowników oraz wodę z pryszniców. Przeprowadzone badania wykazały duże zanieczyszczenie środowiska cukrowni pleśniami. Nie wykryto drobnoustrojów niebezpiecznych dla zdrowia pracowników w strefach tzw. czystych. W strefach brudnych stwierdzano sporadycznie obecność ww. drobnoustrojów w liczbie nie przekraczającej 102 jtk.



Zagrożenia mikrobiologiczne na stanowiskach pracy w archiwach i bibliotekach
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 6/2013 str. 22-24

mgr inż. Justyna Skóra Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechnika Łódzka dr hab. Beata Gutarowska Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechnika Łódzka mgr inż. Katarzyna Pietrzak Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechnika Łódzka

Ocena zanieczyszczenia drobnoustrojami w archiwach i bibliotekach jest niezbędna w profilaktyce zagrożeń mikrobiologicznych dla trwałości zbiorów oraz zdrowia pracowników.
Celem badań było określenie poziomu i rodzaju zanieczyszczenia mikrobiologicznego w wybranych pomieszczeniach archiwalnych i bibliotecznych. Ponadto dokonano klasyfikacji grzybów ze względu na potencjalną szkodliwość dla pracowników. Przeprowadzone badania ilościowe wykazały zróżnicowaną liczbę drobnoustrojów w powietrzu archiwów i bibliotek w zależności od specyfiki pomieszczenia i rodzaju przechowywanych zbiorów.
Zanieczyszczenie bakteryjne było na niskim poziomie, natomiast stwierdzono podwyższony stopień zanieczyszczenia grzybami.  
Częstości izolacji poszczególnych szczepów pozwoliła wytypować mikroorganizmy reprezentatywne dla archiwów i bibliotek: Cladosporium (C. herbarum, C. macrocarpum), Penicillium (P. carneum P. crustosum), Rhizopus nigricans, Aspergillus versicolor, Bacillus pumilus, Micrococcus spp., Staphylococcus lentus. Stwierdzono występowanie grzybów o wysokim wskaźniku zagrożenia - BSL-2: Aspergillus flavus, Aspergillus terreus oraz Paecilomyces variotii.



Ciecze chłodząco-smarujące jako źródło czynników biologicznych zagrażających zdrowiu pracowników
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 4/2013 str. 5-7

Rafał Lewandowski

W artykule przedstawiono problem niekorzystnego wpływu czynników biologicznych występujących w cieczach obróbczych na zdrowie pracowników. Stosowanie podczas obróbki mechanicznej cieczy o właściwościach chłodząco-smarujących ma na celu zmniejszenie zużycia narzędzi obróbczych, poprawę jakości wykończenia obrabianego materiału oraz ochronę przed korozją. Badania mikrobiologiczne wykazały obecność w próbkach cieczy obróbczych różnych drobnoustrojów: bakterii, grzybów i drożdży. W ostatnich kilkunastu latach podejmowane są próby udowodnienia wpływu określonych czynników biologicznych występujących w cieczach obróbczych na występowanie różnych chorób zawodowych u pracowników zatrudnionych przy obróbce mechanicznej. Są to głównie choroby układu oddechowego, a wśród nich najczęściej opisywane jest alergiczne zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych. U osób z potwierdzonym narażeniem na aerozole cieczy obróbczych choroba ta określana jest terminem „płuco operatorów maszyn”.



Bioaerozole w pomieszczeniach pracy - źródła i zagrożenia
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 3/2013 str. 9-11

Małgorzata Gołofit-Szymczak Anna Ławniczek - Wałczyk Rafał Górny

Jakość powietrza wewnętrznego jest głównym determinantem zdrowia i dobrego samopoczucia przebywających w nim osób. Na jakość powietrza w pomieszczeniach wpływają zanieczyszczenia chemiczne, pyłowe i biologiczne oraz parametry mikroklimatu. Źródłem zanieczyszczeń mikrobiologicznych pomieszczeń mogą być pracownicy, elementy konstrukcyjne i wyposażenie budynków, instalacje wentylacyjne (klimatyzacyjne) oraz powietrze zewnętrzne. W środowisku wnętrz, czynniki biologiczne (np. bakterie, grzyby, endotoksyny, glukany lub mikotoksyny), będąc transportowane drogą powietrzną mogą powodować wiele niekorzystnych skutków zdrowotnych u narażonych osób.



Zanieczyszczenia mikrobiologiczne cieczy obróbkowych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 9/2012 str. 16-19

Dr Marcin Cyprowski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Ciecze obróbkowe są powszechnie stosowane podczas procesów mechanicznej obróbki metali. Obecność wody oraz różnych substancji organicznych sprawia, że w cieczach mogą rozwijać się drobnoustroje, głównie bakteryjne. Wśród nich mogą być obecne bakterie i grzyby potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Podczas pracy obrabiarek ciecz obróbkowa uwalniana jest do powietrza w postaci mgły olejowej, na cząstkach której transportowane są czynniki biologiczne. Stężenia bioaerozoli mogą przekraczać proponowane wartości dopuszczalne, stanowiąc zagrożenie szczególnie dla prawidłowego funkcjonowania układu oddechowego osób narażonych.



Szkodliwe czynniki biologiczne w gabinetach stomatologicznych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 9/2012 str. 20-23

Mgr Anna Ławniczek - Wałczyk Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Dr Marcin Cyprowski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Dr Hab. Rafał Górny Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Anna Ławniczek-Wałczyk, Małgorzata Gołofit-Szymczak, Marcin Cyprowski, Rafał L. Górny, s. 20-23 Głównym zagrożeniem zawodowym dla personelu medycznego w gabinetach stomatologicznych jest kontakt z krwią i śliną pacjenta oraz bioaerozol powstający podczas pracy z wysokoobrotowymi narzędziami stomatologicznymi. Pracownicy gabinetów stomatologicznych mogą być narażeni na bezpośredni kontakt ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi (wirusy, bakterie, grzyby), które są potencjalnie chorobotwórcze. Stąd też, kluczowe w zapobieganiu zakażeniom jest przeprowadzenie rzetelnej oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanie odpowiednich środków profilaktycznych.



Biomasa jako źródło zagrożeń biologicznych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 12/2011 str. 17-19

Mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Mgr Anna Ławniczek - Wałczyk Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Obowiązek dostosowania się polskiego sektora energetycznego do wymagań stawianych przez Unię Europejską w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych wywołał duże zainteresowanie wykorzystaniem biomasy na potrzeby produkcji energii. Głównym zagrożeniem zawodowym dla pracowników tego sektora jest pył organiczny powstający w procesie przetwarzania i wykorzystywania biomasy. Jako roślinne źródło energii, zawiera ona zarówno materię organiczną, jak i mikroorganizmy, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na organizm człowieka poprzez działanie toksyczne, drażniące i alergizujące.



Ocena narażenia na czynniki biologiczne i chemiczne w małych zakładach gastronomicznych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 5/2011 str. 12-15

Mgr Joanna Kowalska Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

W artykule omówiono czynniki biologiczne i chemiczne występujące w zakładach gastronomicznych. Przedstawiono również wyniki oceny narażenia zawodowego na stanowiskach pracy uzyskane w ramach prowadzonego w CIOP-PIB zadania z zakresu służb państwowych.


Zagrożenia biologiczne na przemysłowej fermie drobiu - wyniki badań
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 7-8/2009 str. 16-19

Dr Inż. Iwona Romanowska-Słomka, Prof. Dr Hab. Inż. Janusz Mirosławski Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy Katowice

W artykule przedstawiono wyniki badań środowiska pracy na przemysłowej fermie tuczu brojlerów. Występujące w pomieszczeniach kurników szkodliwe czynniki biologiczne to bakterie oraz grzyby zakwalifikowane do 2. grupy zagrożenia. Stężenia bioaerozolu bakteryjnego pod koniec tuczu przekraczały dopuszczalny poziom stężeń zalecanych dla środowiska pracy. Środowisko pracy ocenia się jako mogące wpływać negatywnie na zdrowie człowieka.



Wirus A (H1N1) - drogi zakażenia i profilaktyka
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 5/2009 str. 2


W publikacji zawarto podstawowe informacje dotyczące wirusa A (H1N1): objawy zakażenia u ludzi, mozliwe drogi zakażenia, szczepienia, metody leczenia, dezynfekcji i sterylizacji a także zasady profilaktyki.


Zagrożenia biologiczne w placówkach gastronomicznych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 2/2009 str. 6-9

Dr Lidia Zapór, Mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Prace w zakładach produkujących żywność należą do narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych. W artykule omówiono niektóre czynniki biologiczne stwarzające zagrożenia zdrowia : bakterie, grzyby, wirusy, pasożyty wewnętrzne, szkodniki oraz zasady zapobiegania zagrożeniom biologicznym w zakładach gastronomicznych.


Szkodliwe czynniki biologiczne w zakładach fryzjerskich
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 1/2009 str. 20-22

Mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak, Dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Pracownicy zakładów fryzjerskich są narażeni na szkodliwe czynniki biologiczne: wirusy (gatunki z rodzaju HBV, HCV i HIV), bakterie (np. chlamydie, gronkowce, paciorkowce), grzyby oraz pasożyty zewnętrzne. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia osób narażonych na ich działanie. Mogą wywoływać choroby alergiczne, infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych oraz choroby skóry.


Ochrona układu oddechowego przed bioaerozolami
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 12/2008 str. 4-7

Dr Inż. Katarzyna Majchrzycka, Dr Inż. Agnieszka Brochocka Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

W artykule zaprezentowano podstawowe zagadnienia związane z klasyfikacją i doborem sprzętu ochrony układu oddechowego przed bioaerozolami. Przedstawiono zasady doboru klasy ochronnej filtrów i półmasek filtrujących w zależności od grupy ryzyka według dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej 2000/54/EC. Ponadto zaprezentowano wyniki realizacji projektu celowego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, którego podstawowym celem było opracowanie i wdrożenie do produkcji filtrów i półmasek filtrujących przeznaczonych do stosowania w narażeniu na czynniki biologiczne przenoszone drogą powietrzną. Opracowany sprzęt ochrony układu oddechowego zapewnia wysoką skuteczność wyłapywania cząstek bioaerozolu z przepływającego powietrza w fazie wdechu użytkownika oraz zdolność hamowania rozwoju mikroorganizmów zdeponowanych w czasie użytkowania w materiale filtracyjny (tzn. bioaktywność).


Czynniki biologiczne w środowisku pracy - ocena ryzyka zawodowego
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 2/2008 str. 6-9

Dr Lidia Zapór, Mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

"Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. nr 81/2005, poz. 716) ocena ryzyka na czynniki biologiczne powinna być przeprowadzona na podstawie wszelkich dostępnych informacji o czynniku biologicznym z uwzględnieniem grupy zagrożenia występujących czynników biologicznych, według skali 2-4, rodzaju wykonywanych przez pracownika czynności, czasu i stopnia spodziewanego narażenia, potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego, choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy


Odory w środowisku pracy rolnika-hodowcy. Źródła, zagrożenia, usuwanie
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 2/2008 str. 10-13

Doc. Dr Hab. Zbigniew Makles, Dr Inż. Wojciech Domański Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Środowisko pracy rolnika-hodowcy, nie jest wolne od zagrożeń powodowanych obecnością wielu czynników natury chemicznej, biologicznej, fizycznej. Wyjątkowo niebezpieczne są substancje chemiczne emitowane do powietrza pomieszczeń inwentarskich z materiału biologicznego : obornika, gnojówki i gnojowicy, charakteryzujące się nieprzyjemnym zapachem. W artykule wymieniono źródła powstawania i emisji substancji złowonnych, zagrożenia jakie stwarzają dla człowieka oraz sposoby ich usuwania z powietrza.


Zagrożenia biologiczne w oczyszczalniach ścieków komunalnych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 3/2007 str. 26-28

Mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak, Dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Pracownicy oczyszczalni ścieków są narażeni na szkodliwe czynniki biologiczne: wirusy (gatunki z rodzaju polio, Coxsackie, ECHO, Rotawirusy, Adenowirusy, Norwalk oraz HAV, HIV i HCV), bakterie (np.: Escherichia, Proteus, Yersinia, Pseudomonas, Micrococcus, Salmonella spp., Legionella spp., Mycobacterium spp.), grzyby (Aspergillus spp., Candida spp.,Cryptococcus spp., Penicillum spp., Cladosporium spp., Alternaria spp., Geotrichum spp., Scopurialopsis brevicaulis) oraz pasożyty. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia osób narażonych na ich działanie. Mogą wywoływać choroby alergiczne, infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego. W artykule przedstawiono działania ograniczające narażenie na te czynniki.


Czynniki biologiczne w środowisku pracy - nowe przepisy
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 7-8/2005 str. 32-33

Dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

W artykule przedstawiono nowe obowiązujące rozporządzenie ministra zdrowia wdrażające do prawa polskiego postanowienia Dyrektywy 2000/54/WE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy.


Zagrożenia mikrobiologiczne w pomieszczeniach biurowych
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 3/2005 str. 29-31

Mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak, Dr Jolanta Skowroń Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Czynnikami biologicznymi, na jakie może być narażony pracownik w pomieszczeniu biurowym, są bakterie, grzyby oraz wytwarzane przez nie struktury i substancje. W artykule zanieczyszczenia mikrobiologiczne, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia osób narażonych na ich działanie. Mogą one wywoływać choroby alergiczne oraz infekcje dróg oddechowych.


Biocydy w środowisku pracy
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 11/2004 str. 26-28

Dr Inż. Magdalena Galwas-Zakrzewska Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Substancje i preparaty biobójcze są wykorzystywane w celu ochrony przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi. W ustawodawstwie polskim i europejskim dotyczącym produktów biobójczych wprowadzono konieczność rejestracji na podstawie przeprowadzonej oceny ryzyka. Produkty biobójcze zostały sklasyfikowane w 23 grupach podzielonych na cztery główne kategorie. W artykule omówiono ryzyko wystąpienia narażenia zawodowego na substancje biobójcze w różnych gałęziach przemysłu. Ryzyko związane z narażeniem pojawia się zarówno w czasie produkcji, dystrybucji jak i stosowania produktów. Pracownicy narażeni są przede wszystkim przez drogi oddechowe i skórę.


Środki ochrony indywidualnej przed czynnikami biologicznymi i chemicznymi
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 12/2001 str. 3-5

Dr Inż. Katarzyna Majchrzycka Centralny Instytut Ochrony Pracy

W artykule przedstawiono w sposób bardzo syntetyczny wymagania, kryteria ochronne oraz skuteczność środków ochrony układu oddechowego i kompletnych ochron. Opisano również przykładowe zestawy środków ochronnych przed szczególnie niebezpiecznymi czynnikami chemicznymi i biologicznymi. Wskazano na potrzebę opracowania ochron indywidualnych do celów ewakuacji dla dzieci i niemowląt.


Zagrożenie biologiczne - wąglik
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 11/2001 str. 2-3

Dr Jolanta Skowroń Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Zagrożenia czynnikami biologicznymi stanowią ważny problem, na który ostatnio zwraca się szczególną uwagę. Czynniki biologiczne występujące w środowisku są to żywe mikro- i makroorganizmy oraz wytwarzane przez nie substancje chorobotwórcze, charakteryzujące się takim działaniem lub taką budową biochemiczną, która warunkuje ich działanie szkodliwe na organizm ludzki, co może być przyczyną różnego rodzaju chorób. Rodzaj Bacillus - laseczki tlenowe stanowią dużą grupę drobnoustrojów zarodnikujących, występujących w glebie, wodzie, na roślinach oraz w przewodzie pokarmowym zwierząt. Dla człowieka i zwierząt wyższych chorobotwórczy jest tylko jeden gatunek - laseczka wąglika (Bacillus anthracis), wywołująca ciężkie ogólne zakażenia. Laseczki wąglika to cylindryczne bakterie Gram-dodatnie o rozmiarach 1,0-1,4 x 3,0-10,0 µm, nieruchliwe, często w łańcuszkach o wyglądzie bambusa (rycina). Mają one zdolność wytwarzania przetrwalników (endospor), które są umieszczone w środku komórki. Właściwość ta umożliwia wysoką odporność laseczki na działanie czynników fizykochemicznych i długoletnią przeżywalność w środowisku zewnętrznym. Jedna komórka bakterii wytwarza z reguły jeden przetrwalnik, proces ten nie służy więc reprodukcji. Zdolność do różnicowania się komórki w kierunku wytworzenia przetrwalnika jest cechą genetycznie uwarunkowaną. (...)


Priony - zagrożenia biologiczne spuścizną byłego tysiąclecia
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 6/2001 str. 11-13

Mgr. Malwina Anna Zużewicz Akademia Medyczna W Warszawie Katedra I Zakład Mikrobiologi Lekarskiej

"W pracy omówiono problemy dotyczące nowego rodzaju zagrożeń biologicznych. Przedstawiono historię badań niezwykłego czynnika biologicznego jakim jest prion. Zwrócono uwagę na występowanie tego patogenu w środowisku człowieka i jego działanie na makroogranizmy. Wskazano grupy zawodowe, które mogą być eksponowane na działanie prionów. Przedstawiono dane i hipotezy, przydatne w kreowaniu bezpieczniejszego miejsca pracy oraz kierunki postępowania w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania."


Czynnik ludzki w bezpieczeństwie pracy. Zagrożenia biologiczne. Smaczne, ale czy zawsze bezpieczne ?
"Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka" 3/2001 str. 28-29

Prof. Dr Hab. Med. Krzysztof Kwarecki Dr Krystyna Zużewicz Centralny Instytut Ochrony Pracy



Assessing exposure to biological and chemical agents in small eateries
"Bezpieczeństwo Pracy - Monthly (Occupational Safety)" 5/2011 str. 12-15

Mgr Joanna Kowalska Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

This paper presents the problem of exposure to biological and chemical agents often found in small eateries. It also discusses the results of risk assessment at those workplaces, which had been as a result of the tasks conducted by CIOP-PIB as part of state services.